'วันเกษียณอายุ' ฟังคำแนะนำจาก 3 กูรู กับแนวทางทำให้ชีวิตวัยเกษียณมีความสุข
read : SOCIETY
read : SOCIETY
30 กันยายน 2564 สำหรับคนทั่วไปก็เป็นเพียงวันธรรมดาวันหนึ่ง แต่สำหรับคนที่อายุ 60 ปี วันที่ 30 กันยายน อาจมีความสำคัญมากกว่านั้น เพราะอาจเป็นวันสิ้นสุดการทำงานอันแสนยาวนานมาทั้งชีวิต อาจหมายถึงวันที่จะเปลี่ยนแปลงรูปแบบการใช้ชีวิตนับจากนี้ไป หรืออาจหมายถึงการเริ่มต้นการเดินทางครั้งใหม่ที่บางคนกำลังรอคอย
มนุษย์ต่างวัยชวนอ่าน 3 แนวทางการใช้ชีวิตหลังเกษียณ จาก 3 กูรู ที่จะมาพร้อมกับคำแนะนำสำหรับการรับมือกับการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในชีวิต การเตรียมตัวเกษียณ ทั้งด้านร่างกายและจิตใจ รวมถึงด้านการเงิน-สวัสดิการ เริ่มจาก
ผศ.พญ.สิรินทร ฉันศิริกาญจน อาจารย์ประจำสาขาวิชาเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ ม.มหิดล ศ.ดร.นายแพทย์ พรเทพ ศิริวนารังสรรค์ และ ศ.ศศิพัฒน์ ยอดเพชร ผู้ทรงคุณวุฒิด้านสังคมศาสตร์ในคณะกรรมการผู้สูงอายุแห่งชาติ
คนเราเมื่อถึงวัยเกษียณหัวใจจะสลายหลายเรื่อง ไม่ว่าจะเกษียณตามวาระการทำงานหรือตั้งใจเกษียณตัวเองออกมา เพราะถือเป็นจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในชีวิต ทางด้านการเงิน คนที่เคยทำงานอยู่ในระบบ เช่น ข้าราชการ มนุษย์เงินเดือน ต้องยอมรับว่ารายได้หลักอาจจะไม่เหมือนเดิม บางคนยังโชคดีที่มีบำเหน็จบำนาญ แต่บางคนทำงานอิสระพอตัดสินใจเกษียณอาจไม่ได้มีสวัสดิการอะไรมารองรับ ด้านที่อยู่อาศัย คนที่ไปทำงานไกลบ้าน หรืออยู่บ้านพักตามสวัสดิการการทำงาน เมื่อหมดหน้าที่ก็ต้องกลับไปอยู่ภูมิลำเนาเดิมของตัวเอง หรือจำเป็นต้องหาที่อยู่ใหม่ ทางด้านร่างกาย แน่นอนว่าต้องมีความเสื่อมโทรมเกิดขึ้น
แต่ที่สำคัญมากๆ ก็คือด้านจิตใจ เพราะการเปลี่ยนแปลงทุกอย่างมีผลกระทบต่อจิตใจทั้งหมด และส่งผลถึงสารเคมีในสมอง เช่น คิดว่าก่อนเกษียณน่าจะได้เลื่อนตำแหน่ง 2 ขั้นอีกสักครั้ง เพราะถ้าได้ตอนนี้ก็จะได้เงินบำนาญที่อาจเพิ่มขึ้น หรือบอกว่าจะขอตำแหน่งวิชาการให้ได้ก่อนเกษียณ แต่ปรากฏว่าพลิกผัน สิ่งที่คาดหวังไม่เป็นไปตามที่คิดไว้ ทำให้จิตตก สารเคมีบางตัวในสมองเกิดการรับรู้ถึงควมเจ็บปวด ถึงความผิดหวัง ถึงความน้อยอกน้อยใจ สิ่งที่ตามมาคือภาวะที่เราเรียกว่า เศร้า เหงา ซึม ภาษาหมอแปลว่า ซึมเศร้า บางครั้งเกินกว่าที่ร่างกายจะรับไหว
อาจารย์จะพูดเสมอว่าใจเป็นนายกายเป็นบ่าว เวลาที่เราต้องการชีวิตดีๆ สิ่งที่เราต้องเตรียมคือ
แต่ที่สำคัญถ้าเราจะพูดเรื่องของการเตรียมใจเกษียณ อาจารย์ว่าถ้าเราพูดว่าวันนี้เราจะเกษียณแล้ว หลังจากนี้ต้องวางแผน ก็คงไม่ใช่ อาจารย์มองว่าของพวกนี้ต้องค่อยๆ คิด ค่อยๆ สะสมมาตั้งแต่อายุยังน้อย เพราะการเตรียม ‘ใจ’ ไม่ใช่แค่เตรียมเพื่อรับมือกับความเปลี่ยนแปลง แต่เป็นการเตรียมไว้ก่อนล่วงหน้าเพื่อฝึกให้ตัวเองเป็นคนที่มีสติ มีความพร้อมกับทุกก้าวของชีวิต แล้วเราจะมีชีวิตที่มีความสุขไม่ว่ากำลังอยู่ในสถานะไหน ไม่ว่าจะเกษียณหรือไม่เกษียณก็ตาม
ถ้าพูดถึงคนวัยเกษียณ คำว่าเกษียณสำหรับผมไม่ใช่การหยุดทำงาน แต่ยังสามารถทำงานได้และจะทำไปจนกว่าจะทำไม่ไหว อย่างผมอายุ 67 ปีแล้ว ก็ยังไม่หยุดทำงาน เพราะว่าพอไม่มีงานทำมันจะเบื่อมาก การเกษียณสำหรับผมจึงเป็นแค่การเปลี่ยนจากงานประจำมาเป็นงานที่เราสนใจและถนัด เพราะการทำงานทำให้เรามีชีวิตเป็นปกติ ขณะเดียวกันก็มีรายได้แม้จะอายุมาก ที่สำคัญยังทำให้ร่างกายได้เคลื่อนไหว ลดโอกาสที่จะเกษียณมาแล้วติดเตียง ดังนั้น ถ้าเราบอกว่าเกษียณแล้วเราจะยังไม่หยุดนิ่ง สิ่งสำคัญที่ต้องเตรียมให้พร้อมคือร่างกาย เพราะว่าหลังอายุ 60 ปีไปแล้ว โรคภัยไข้เจ็บจะเริ่มปรากฏ เพราะอย่าลืมว่าเราใช้ร่างกายมาตั้งแต่เกิด ในวัยทำงานก็ทุ่มเทแรงกายแรงใจไปกับงานสุดๆ กินทุกอย่างที่อยากกิน โรคมันก็สะสมมาเรื่อยๆ เป็นธรรมดา
ผมจึงอยากแนะนำว่า การเตรียมร่างกายให้พร้อมก่อนก้าวเข้าสู่วัยเกษียณต้องเตรียมล่วงหน้า ถ้าพูดว่าอีก 3 วันจะเกษียณแล้วค่อยมาเตรียมหรือคิดว่าจะเตรียมหลังจากเกษียณไปแล้วอาจจะไม่ทันแล้ว ขณะที่ร่างกายยังแข็งแรงดี ยังมีโอกาสดูแลตัวเองได้ เราต้องรู้จักถนอมรักษาไว้ หมั่นเช็กร่างกายของตัวเองตั้งแต่อายุยังน้อย
แต่ถ้าวันนี้คุณเป็นคนที่ในอีกไม่กี่วันจะเกษียณแล้วและรู้สึกว่าที่ผ่านมาไม่ได้เตรียมตัวไว้เลย และเมื่อพบว่าเป็นโรค ก็ต้องยอมรับให้ได้ ต้องเข้าใจว่าเกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นเรื่องธรรมดา ไม่อย่างนั้นก็จะอยู่บนความทุกข์ ขณะเดียวกันก็รีบหาทางแก้ไข อย่ามัวไปโทษอดีตว่าที่ผ่านมาทำไมไม่ดูแลตัวเอง เอาบทเรียนมาเป็นอุทาหรณ์แล้วสู้กับมัน อย่าท้อแท้ หรือหมดกำลังใจ
ฝากถึงน้องๆ คนวัยหนุ่มสาวและคนที่ใกล้จะเกษียณเลยว่า เรื่องการดูแลร่างกายต้องค่อยๆ สะสมมาตั้งแต่เนิ่นๆ เพราะเห็นหลายคน พอเกษียณแล้วเสียชีวิตเลย เพราะไม่มีการเตรียมพร้อมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้นกับร่างกาย หมั่นตรวจสุขภาพประจำปีเพื่อรู้ทันโรค อย่ารอให้โรคมาหาเราก่อน แต่ที่สำคัญเลยคือ ต้องปรับเปลี่ยนพฤติกรรมให้ได้ ต้องมีวินัยในตัวเอง
ในทางวิชาการ โลกปัจจุบันเป็นโลกที่ไม่มีการเกษียณ อาจารย์อายุขึ้นเลข 7 แล้วก็ยังทำงานอยู่ และคิดว่าจะทำไปเรื่อยๆ จนกว่าจะทำไม่ไหว โลกสมัยก่อนมองว่าการเกษียณคือการสิ้นสุด การสูญเสีย เพราะฉะนั้นคนที่เกษียณจำเป็นต้องปรับตัวกันเยอะมาก แต่ว่าโลกสมัยใหม่มองตรงข้ามว่าการเกษียณคือการหยุดจากงานประจำและเป็นการเริ่มต้นทำงานตามที่ใจปรารถนา ดังนั้นคนส่วนใหญ่ไม่กลัวการเกษียณ ปัญหาที่ตามมาหลังเกษียณคือการลดลงของรายได้ และเมื่ออายุมากขึ้น สุขภาพเริ่มเสื่อมและมีการเจ็บป่วย ต้องสำรองเงินไว้รักษาตัว ดังนั้นถ้าเราไม่มีความพร้อมด้านการเงิน ก็จะนำไปสู่ปัญหาความยากจนในบั้นปลายของชีวิต อาจารย์อยากจะแนะนำว่าการเตรียมตัวก่อนเกษียณเป็นเรื่องสำคัญ
เราต้องมีการวางแผนตั้งแต่หนุ่มสาว เพราะว่าช่วงวัยหนุ่มสาวเรายังไม่มีครอบครัว เรายังทำงานหาเงินไว้ใช้จ่ายส่วนตัวอาจจะแบ่งเบาภาระครอบครัวบ้างแต่ยังไม่ถึงขั้นที่จะรับผิดชอบเรื่องการเงินมากมายนัก เพราะฉะนั้นช่วงเวลานี้เป็นเวลาทองที่ควรจะรีบเก็บออมไว้ ตอนที่ยังมีโอกาส และควรมีวินัยในตัวเอง ต้องบังคับตัวเองให้เก็บออมให้ได้อย่างสม่ำเสมอ
การวางแผนชีวิตเป็นเครื่องมือสำคัญที่จะช่วยให้เราเข้าสู่วัยเกษียณและใช้ชีวิตบั้นปลายได้อย่างมีความสุข การวางแผนชีวิตช่วยให้เราก้าวเข้าสู่วัยต่างๆ ได้ อย่างมั่นคงทั้งด้านการเงิน สุขภาพ การใช้ชีวิตด้านการศึกษาต่อ การมีครอบครัว การพักผ่อนหย่อนใจ และนันทนาการ ในช่วงวัยทำงานเรามีภาระต้องดูแลครอบครัวและการสร้างความก้าวหน้าในหน้าที่การงาน
แต่เมื่อเราอายุ 50 ปี ภาระค่าใช้จ่ายต่างๆ ที่มี เช่นการศึกษาของบุตร เริ่มผ่อนคลาย และหน้าที่การงานมั่นคงแล้ว เป็นช่วงที่เราต้องหันกลับมาพิจารณาตัวเองและเตรียมออกจากงานประจำอย่างจริงจัง อาจจะต้องเตรียมเงินไว้สำหรับปรับปรุงบ้านให้เหมาะสมกับวัย ขณะเดียวกันก็ต้องเริ่มพิจารณาว่าเราจะมีรายได้จากแหล่งไหนบ้าง เช่น ถ้าอยู่ในระบบประกันสังคมก็จะมีรายได้จากกองทุนประกันสังคม หรือท่านใดเป็นข้าราชการก็จะมีเงินบำเหน็จบำนาญ กรณีที่เป็นสมาชิกกองทุนการออมแห่งชาติ ก็จะได้เงินบำนาญเป็นรายเดือนตามเงื่อนไขที่กำหนด นอกจากนี้ก็จะมีกองทุนสำรองเลี้ยงชีพ และกองทุนรวมเพื่อการเลี้ยงชีพ ที่จะช่วยสร้างวินัยในการลงทุนให้เราได้ถ้าเราเข้าร่วม
นอกจากเรื่องรายได้แล้ว สิ่งสำคัญที่เราควรรู้ก่อนเกษียณอีกอย่างหนึ่งก็คือสิทธิประโยชน์ หรือสวัสดิการจากรัฐบาล เช่นในพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ ได้กำหนดสิทธิของผู้สูงอายุไว้ถึง 13 ประการ เช่น สวัสดิการรักษาพยาบาล การช่วยเหลือด้านค่าโดยสารยานพาหนะตามความเหมาะสม การได้รับยกเว้นค่าเข้าชมสถานที่ของรัฐ เป็นต้น
นอกจากนั้นยังมีบริการการเรียนรู้ตลอดชีวิตโดยจะมีโรงเรียนผู้สูงอายุกระจายอยู่ทั่วประเทศ หรือแม้แต่การฝึกอบรมอาชีพ เพื่อให้คนที่เกษียณไปแต่ยังอยากมีงานมีรายได้ก็สามารถไปอบรมได้ ซึ่งถ้าเรารู้ว่าเราจะมีสิทธิ์หรือบริการสังคมอะไรบ้างหลังเกษียณ เราก็จะสามารถพึ่งพาตัวเองได้และทำให้เรามีความมั่นในการอยู่ร่วมกับคนอื่นๆ ในสังคม
สำหรับอาจารย์ วัยหนุ่มสาวคือเวลาทองของชีวิต ส่วนวัยเกษียณคือรางวัลของชีวิต ถ้าเราวางแผนชีวิตของเราให้พร้อมตั้งแต่เนินๆ เราจะสามารถใช้ชีวิตหลังเกษียณได้อย่างมีความสุข และมีความพึงพอใจต่อการดำเนินชีวิต