“กว่าจะมาเป็นน้ำปลาแม่เด็ดดวงในทุกวันนี้ แม่เจออุปสรรคมาเยอะ จะร้องไห้ยังไม่มีน้ำตาเลย แต่แม่ไม่เคยยอมแพ้ แม่ทำอะไรแม่ทำจริง แล้วต้องทำให้ได้”
มนุษย์ต่างวัยพาไปรู้จักเรื่องราวของ คุณแม่เด็ดดวง จินดาเฟื่อง วัย 65 ปี ผู้ริเริ่มก่อตั้งกลุ่มแม่บ้านทำน้ำปลาท่าฉนวน อ.กงไกรลาศ จ.สุโขทัย ซึ่งผลิตภัณฑ์น้ำปลาแม่เด็ดดวงนั้นเป็นน้ำปลาสูตรโบราณที่การันตีความอร่อยด้วยรางวัลชนะเลิศ และผ่านมาตรฐานสากล จนขึ้นชื่อว่าเป็นของดีประจำจังหวัดสุโขทัย
น้ำปลาสูตรโบราณที่แรกและที่เดียวในประเทศไทย
“เจ้าของสูตรน้ำปลานี้คือยายเนือ ทองแสง โดยแม่จะใช้ปลาน้ำจืดคุณภาพดีอย่างปลาสร้อย คัดเอาตัวที่โตเต็มที่เพราะจะมีไขมันอยู่ที่ท้อง ทำให้น้ำปลาอร่อยขึ้น ความพิเศษของสูตรนี้คือจะไม่เอาน้ำปลาไปต้มแต่จะใช้การหมักลงโอ่งมังกร เพราะโอ่งดินเผาไม่มีสารเคมี เป็นโอ่งที่เคลือบมาอย่างดี
“ที่นี่มีโอ่งรวมแล้วประมาณ 300 ใบ ปลาจะลงโอ่งได้ปีละ 1 ครั้งคือช่วงปลายเดือนพฤศจิกายนกับต้นเดือนธันวาคม หลังจากนั้นก็จะหมักเกลืออย่างเดียว 3 เดือนจากนั้นก็ผสมเครื่องเคียงตามภูมิปัญญาชาวบ้านโดยไม่ใส่สารเคมี ตากแดดทิ้งไว้ไปประมาณ 2 ปี เพื่อความสะอาด แม่ต้องเอามาผ่านกรรมวิธีการกรองหลายขั้นตอนก่อนจะบรรจุลงขวดน้ำปลา”
ปัจจุบันน้ำปลาแม่เด็ดดวงมีลูกค้าทั่วประเทศ ทั้งส่งออกและสั่งซื้อผ่านช่องทางออนไลน์ จนกลายเป็นของดีประจำจังหวัดสุโขทัย แต่เบื้องหลังความสำเร็จนี้ไม่ใช่เรื่องง่าย
จากพิษเศรษฐกิจ สู่จุดกำเนิดน้ำปลาแม่เด็ดดวง
“เมื่อก่อนแม่ทำธุรกิจส่วนตัว เป็นหุ้นส่วนของบริษัทรับเหมาก่อสร้าง ตอนเศรษฐกิจดี ก็ยังดำเนินต่อไปได้เรื่อยๆ แต่พอช่วงฟองสบู่แตก เจอพิษเศรษฐกิจเข้าไปก็ขาดทุน สารพัดปัญหา ลำบากถึงขนาดเป็นหนี้เป็นสินเยอะแยะ เงินเดือนออกมาก็ไม่รู้จะใช้หนี้ใครก่อน รายได้น้อยค่าใช้จ่ายมาก ทำไปก็ไม่รอด ทำแล้วมันไม่ดีก็ต้องเปลี่ยนอาชีพ แม่ก็ต้องหาหนทางใหม่ ที่นี่มีปลาเยอะและราคาถูก เลยตัดสินใจรวมกลุ่มแม่บ้านหันมาทำน้ำปลา
“มีสมาชิกกันอยู่ 20 คนก็รวบรวมเงินทุนมาซื้อโอ่ง ซื้อปลา ปรับปรุงโรงเก็บวัสดุก่อสร้างให้เป็นโรงน้ำปลาแทน ทำครั้งแรกแล้วน้ำปลามันสีสวยมาก แต่ยังไม่ทันได้แจกจ่ายน้ำปลาก็เน่า เพราะทำไม่ถูกสูตร ก็ไม่รู้จะทำอย่างไร ขอ อย. ก็ยังไม่ได้ หมดทุนแล้ว แต่แม่ก็ไม่ยอมแพ้ เลยไปทำเรื่องขอทุนเพื่อทำน้ำปลา แล้วก็ไปปรึกษาคุณยายเจ้าของสูตรปัจจุบัน”
ฟ้าหลังฝนสดใสได้ไม่นาน
“พอปรับปรุงสูตรใหม่ ทำให้น้ำปลาดีขึ้น ผลิตภัณฑ์ผ่าน อย. ส่งไปประกวดระดับเขตก็ชนะเลิศและได้ OTOP 4 ดาวระดับประเทศ กว่าจะมาถึงตรงนี้ได้เราใช้ความอดทนสูงมาก แล้วน้ำปลาเป็นของที่ทำยากมาก ถ้าไม่สะอาดจริง ทำไม่ดีจริงๆ อยู่ไม่ได้
หลังผ่านพายุลูกแรกมาได้ ทุกอย่างดูเหมือนจะเป็นไปด้วยดี ธุรกิจน้ำปลาแม่เด็ดดวงเริ่มอยู่ตัว มีเงินปันผลให้สมาชิกในกลุ่มอย่างต่อเนื่อง แต่หลังจากนั้นไม่นาน พายุลูกใหม่ก็ได้ก่อตัวขึ้น ทำให้ธุรกิจน้ำปลาแม่เด็ดดวงต้องเจอวิกฤตอีกครั้ง
“ปี พ.ศ.2564 ที่ผ่านมาเจอน้ำท่วมหนัก เสียหายหลายพื้นที่รวมถึงโรงน้ำปลาแม่ด้วย ยังไม่ทันตั้งตัวน้ำก็ท่วมโอ่งน้ำปลาหลายร้อยใบ น้ำท่วมน้ำปลาไปหมดแล้วมันเอากลับคืนมาไม่ได้ ที่หมักไว้ 2 ปี น้ำมาทีเดียวเน่าหมด ต้องเททิ้ง เสียหายไป 3 แสนกว่าบาท กว่าจะทำมาได้ขนาดนี้เสียดายมาก อยากจะร้องไห้แต่ก็ไม่มีน้ำตา”
กำลังใจ เป็นแรงขับเคลื่อนสำคัญ
“หลังจากเราเจอวิกฤตน้ำท่วม ก็มีลูกค้าทั่วประเทศเลยโทรมาให้กำลังใจ บางคนก็โอนเงินเล็กๆ น้อยๆ มาช่วยเหลือเรา ให้เราสู้ต่อ อยากให้เราทำต่อไป แม่ก็มีกำลังใจทำต่อ และที่แม่ไม่ยอมแพ้ก็เพราะโรงน้ำปลาไม่ได้มีแค่แม่คนเดียว ยังมีสมาชิกที่เป็นผู้สูงวัยที่แม่ได้ชักชวนมารวมกลุ่มทำน้ำปลาด้วยกัน เขาก็พร้อมที่จะสู้ไปด้วยกันกับแม่
“ถึงแม้ว่าเราจะได้กำไรไม่มาก แต่เราก็มีแรงทำต่อ เราภูมิใจที่ได้ทำของดีๆ ให้คนได้บริโภค เพราะน้ำปลาเป็นส่วนหนึ่งของอาหารหลักในชีวิตประจำวัน ขอให้เขาได้กินของดีถึงแม้ว่าจะเจออุปสรรคมากมาย แม่ก็จะสู้แล้วทำต่อไป เพราะมันคือความสุขของแม่กับสมาชิกทุกคน”
พลังคนวัยเกษียณ
“กำลังสำคัญของแม่คือตัวเราเองและสมาชิกในกลุ่มทุกคน แต่ละคนทำได้ทุกหน้าที่ ผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนเข้ามาทำงานตามที่แบ่งหน้าที่กันไว้ แล้วทุกคนที่มาทำงานที่นี่ บอกเป็นเสียงเดียวกันว่าสบายใจ ถึงแม้จะอายุเยอะแล้วก็ยังสามารถหารายได้ได้อยู่ ไม่ต้องไปพึ่งพาลูกหลาน
“แม่กับสมาชิกทุกคนได้ทำมาจนสุดกำลัง จนทุกวันนี้ไม่เหนื่อยแล้ว ธุรกิจเราก็อยู่ตัว ได้มาตรฐานหมดทุกอย่าง แถมยังได้เป็นของดีประเทศไทย ทุกวันนี้แม่ภูมิใจมาก เพราะฉะนั้น เวลาแม่เจออุปสรรคแม่จะไม่ยอมแพ้ เวลาท้อ แม่ก็บอกเสมอว่าชีวิตก็ต้องสู้ต่อไป ไม่มีใครที่ไม่มีอุปสรรค แม่จะมีคติประจำใจตลอดว่า คนเราเกิดมาต้องขยันอย่างฉลาด ปราศจากอบายมุข พึ่งตัวเองอย่างมีศักดิ์ศรี มีความซื่อสัตย์ และมีอุดมการณ์ที่ดี”
