ในช่วงที่โควิด 19 กำลังระบาดหนัก จังหวัดนครศรีธรรมราชติดอันดับพื้นที่สีแดงเข้ม มีผู้ติดเชื้อและผู้เสียชีวิตมากเป็นอันดับต้นๆ ของประเทศ ทำให้ ธีระวัฒน์ แดงกะเปา ผอ.โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพประจำตำบลบ้านสี่แยกสวนป่า อำเภอบางขัน นำจุดแข็งในพื้นที่ที่อุดมไปด้วยสมุนไพร โดยเฉพาะ ‘ฟ้าทะลายโจร’ ที่ขึ้นในพื้นที่ป่าและตามบ้านเรือน มาเป็นกลยุทธ์รับมือกับโควิด 19
โดยคุณหมอชวนชุมชนใกล้เคียงและหน่วยงานต่างๆ มาร่วมกันจัดตั้ง ‘ธนาคารฟ้าทะลายโจร’ เพื่อเป็นอีกหนึ่งทางออก ที่สามารถช่วยเหลือผู้ป่วยโควิด 19
ธนาคารฟ้าทะลายโจรผลผลิตจากความร่วมมือของชุมชน
“ปกติโรงพยาบาลแห่งนี้ส่งเสริมการรักษาผู้ป่วยด้วย 2 วิธีหลักๆ คือ แพทย์แผนไทยและแพทย์ปัจจุบัน เมื่อมีโควิดมาเราจึงตัดสินใจนำจุดแข็งที่เรามีอยู่แล้ว คือแพทย์แผนไทย โดยนำต้นฟ้าทะลายโจรที่มีจำนวนมากในพื้นที่ มาสกัดให้กลายเป็นยาบรรเทาอาการเบื้องต้น เราจึงเร่งระดมอาสาเพื่อหาต้นกล้า เมล็ด ใบและส่วนประกอบต่างๆ ที่สามารถมาผลิตเป็นยาบรรเทาอาการให้กับผู้ป่วยโควิด 19 ให้ได้มากที่สุด
“เราโชคดี ที่เมื่อประกาศออกไป คนในชุมชนต่างตื่นตัว และแสวงหาวิธีการป้องกันรักษา ให้ความร่วมมืออย่างเต็มที่ มีผู้มาสนับสนุนมากมาย ทั้งเรื่องของอุปกรณ์ต่างๆ ในการรักษา เรื่องค่าใช้จ่าย หรือต้นกล้าของฟ้าทะลายโจร มีการแบ่งหน้าที่ ช่วยเหลือกันภายในชุมชน อสม. ทำงานอย่างเข้มแข็ง รวมทั้งมีทีมอาสาที่ทำงานสกัดฟ้าทะลายโจรให้กลายเป็นยา เราเห็นความเข้มแข็งของชุมชน จึงคิดว่าจะต้องทำอะไรบางอย่างที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพให้เกิดขึ้นในชุมชน จึงเป็นที่มาของ “ธนาคารฟ้าทะลายโจร
“เราตั้งใจให้ธนาคารฟ้าทะลายโจร เป็นแหล่งแปรรูปและสกัดฟ้าทะลายโจรให้กลายเป็นยา ที่นอกจากจะช่วยเหลือเรื่องสุขภาพของคนในชุมชน ยังสามารถส่งออกไปช่วยเหลือผู้ป่วยที่ต้องการได้ พร้อมกับเป็นการลดภาระค่าใช้จ่ายของรัฐในการดูแลรักษาเรื่องสุขภาพไปในตัว ที่ธนาคารเรามีการบันทึกรายรับ-รายจ่าย สมุดคู่ฝากที่ไม่ได้มีเงินเป็นมูลค่า แต่เป็นการจดบันทึกฟ้าทะลายโจร เช่น ถ้ามีใครนำต้นกล้า หรือ ใบมา เราก็จะทำการจดบันทึกว่านำมากี่กรัม กี่ต้น เมื่อถึงเวลาเบิก ก็สามารถเบิกเป็นต้นหรือเบิกที่แปรรูปเป็นแคปซูลฟ้าทะลายโจรเรียบร้อยแล้วก็ได้ ไม่จำเป็นต้องมีในรายชื่อก็สามารถเบิกได้ เช่น ในอำเภอใกล้เคียงมาเบิกยาฟ้าทะลายโจรเราก็ยินดีให้ ซึ่งปัจจุบันเราก็ส่งยาแคปซูลที่ผลิตได้จากธนาคารแห่งนี้ ไปให้ยังโรงพยาบาลต่างๆ มากกว่า 150 แห่งทั่วประเทศไทย
“แน่นอนว่าเมื่อชุมชนรู้สึกว่า ธนาคารแห่งนี้สร้างจากน้ำพักน้ำแรงของชุมชน มีความภาคภูมิใจที่ทุกคนได้เป็นส่วนหนึ่งในการฝ่าวิกฤตครั้งนี้ ชุมชนก็จะช่วยกันรักษาสถานที่และระบบให้ดำเนินต่อไปได้ด้วยตัวเอง”
‘ฟ้าทะลายโจร’ คือทางออกที่เร่งด่วนและจัดหาได้ทันที
“ไม่จำเป็นต้องเป็นผู้ป่วยโควิด 19 เท่านั้น คุณสมบัติที่เด่นชัดของฟ้าทะลายโจร สามารถบรรเทาอาการไม่สบาย และอาการข้างเคียงจากโควิดได้ทันที ไม่ว่าจะเป็น อาการไข้ ตัวร้อน เจ็บคอหรือไอ แม้ว่าวัคซีนคือคำตอบระยะยาวแต่ ฟ้าทะลายโจร ก็เป็นทางออกที่สามารถจัดหาได้ทันที และส่งตรงถึงมือผู้ป่วยได้อย่างรวดเร็วที่สำคัญคือมีเพียงพอกับผู้ป่วยที่ในขณะนั้นเยอะมาก จนโรงพยาบาลหลายแห่งไม่สามารถรองรับผู้ป่วยได้”
เป้าหมายของหมออนามัยไม่ใช่แค่ ‘ธนาคาร’ แต่คือ ‘สุขภาพต้นทุนต่ำ’ ที่ชุมชนต้องมี
“สิ่งที่หมออยากให้เกิดขึ้น คือชุมชนต้องดูแลตัวเองได้ คนในชุมชนต้องมีสุขภาพดีที่ใช้ต้นทุนต่ำ คือสุขภาพร่างกายแข็งแรงไม่มีโรคภัยไข้เจ็บ มีการตรวจวัดสุขภาพประจำปีอยู่เสมอ หันมาดูแลรักษาสุขภาพและประเมินร่างกายตัวเองได้เบื้องต้น เช่น ตอนนี้น้ำหนักมากเกินไป อาจเป็นที่มาของโรคอ้วน หรือ ความดันแบบนี้ผิดปกติควรไปพบแพทย์เป็นต้น . “ก่อนจะมีโควิดเราก็ส่งเสริมให้คนในชุมชน มีเฟอร์นิเจอสำหรับสุขภาพติดบ้านไว้เสมอ นั่นคือ ปรอทวัดไข้ ที่ชั่งน้ำหนัก สายวัดรอบเอว เพื่อใช้ในการตรวจสอบสุขภาพของคนในบ้าน เพื่อประเมินได้เบื้องต้น เป็นการส่งเสริมให้คนในครอบครัวต่างเป็นหมอให้กันและกัน
“ต่อมาคือความมั่นคงทางด้านอาหารและยา เราสนับสนุนให้คนในชุมชนมีแหล่งเพาะปลูกผักหรือแปลงสมุนไพรอยู่เสมอ เพราะหากเกิดอะไรขึ้นอย่างน้อยก็มีอาหารและยารักษาโรคไว้ใช้ ในพื้นที่ของโรงพยาบาลเราก็มีการปลูกผักผลไม้นานาชนิด เลี้ยงเป็ด ไก่ เวลามีผลผลิตคนในชุมชนก็สามารถแบ่งปันกันได้อย่างทั่วถึง”
ผมเชื่อว่าการให้กำลังใจระหว่างกันคือ ‘เสาหลัก’ ของธนาคารและชุมชนแห่งนี้
“ธนาคารฟ้าทะลายโจรแห่งนี้ อยู่ได้ด้วยการจัดการของชุมชนเป็นหลัก โดยเฉพาะในช่วงที่โควิด 19 ระบาด ทุกคนต่างก็เหนื่อย แต่กำลังใจคือสิ่งที่พยุงพวกเราให้ทำงานเดินหน้าต่อไป เรามีอาสามากกว่า 80 คนที่มาช่วยกันทั้งระดมจัดหา เพาะปลูก และสกัดยาฟ้าทะลายโจร ผมจึงเชื่อว่าเสาหลักของธนาคารแห่งนี้คือการที่ทุกคนให้กำลังใจกัน เดินหน้าไปด้วยกัน อาสาทุกคนไม่เคยได้สิ่งตอบแทนใดๆ แต่ทุกคนก็มาช่วยด้วยหัวใจที่อยากปกป้องชุมชนของตนเองให้ปลอดภัยจากโควิด 19 ดังนั้นคำขอบคุณหรืออะไรต่างๆ มากมาย ควรจะยกให้พี่น้องในชุมชนทั้งหมดทุกคน ซึ่งการผลิตจะไม่สามารถเกิดขึ้นได้เลยถ้าขาดส่วนใดส่วนหนึ่งไป
“กำลังใจสำหรับตัวผมคือการได้เห็นรอยยิ้มของครอบครัว ผู้ป่วย ที่ออกมาจากหัวใจ เวลาคนที่เขาหายจากโรค ผมจึงถือคติว่า เราต้องทำงานให้เต็มที่อยู่เสมอไม่ว่าจะเป็นเรื่องอะไร แต่ถ้าถามว่ารู้สึกอย่างไร แน่นอนว่าภูมิใจที่ได้เป็นกำลังสำคัญในการต่อสู้กับโควิด 19 ไม่ต่างจากคนในชุมชนตำบลบ้านสี่แยกสวนป่าแห่งนี้”
