รู้หรือไม่ ? คนไทยกว่า 13.4 ล้านคน เคยประสบปัญหาด้านสุขภาพจิตหรือโรคจิตเวชอย่างน้อย 1 ครั้งในชีวิต เฉพาะปี 2567 เพียงปีเดียว มีคนเข้ารับการรักษาทางด้านจิตเวชในฐานะผู้ป่วยนอกกว่า 4.4 ล้านคน แต่จำนวนนี้อาจยังไม่สะท้อนภาพจริง เพราะอีกหลายล้านคนที่กำลังเผชิญปัญหาทางใจอาจยังเข้าไม่ถึงบริการด้านสุขภาพจิต ไม่ว่าจะเป็นเพราะระบบการดูแลที่ยังไม่ทั่วถึง หรือจำนวนบุคลากรที่ยังน้อยกว่ามาตรฐานสากลอยู่มาก
ปัญหาสุขภาพจิตจึงไม่ใช่ปัญหาส่วนตัวของใคร แต่เป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจ และสังคมอย่างมาก ข้อมูลจากกรมสุขภาพจิต ปี 2567 พบว่า ทุก 1 ชั่วโมงจะมีคนพยายามฆ่าตัวตายถึง 4 คน โดยกลุ่มคนที่มีอัตราการพยายามฆ่าตัวตายสูงที่สุด คือ กลุ่มวัยเรียนหรือวัยรุ่น อายุ 15-19 ปี ส่วนกลุ่มคนที่เสียชีวิตจากการฆ่าตัวตายมากที่สุด คือ กลุ่มวัยทำงาน อายุ 20 – 59 ปี ซึ่งมีจำนวนมากถึง 3,635 ราย และรองลงมาคือกลุ่มผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไป จำนวน 1,345 ราย
10 ตุลาคมของทุกปี ถูกกำหนดให้เป็นวันสุขภาพจิตโลก เพื่อให้ทุกคนตระหนักถึงความสำคัญของปัญหาสุขภาพจิต หมั่นสำรวจ ดูแลจิตใจของตัวเองและคนรอบข้างอยู่เสมอ เพื่อป้องกันความสูญเสียที่ไม่มีใครอยากให้เกิด
มนุษย์ต่างวัยชวนสำรวจโครงการด้านสุขภาพจิตของ 3 ประเทศในเอเชีย ที่น่าจะนำมาปรับใช้กับบริบทของสังคมไทย เพื่อช่วยจัดการปัญหาสุขภาพจิตให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
เกาหลีใต้
โอ เซฮุน นายกเทศมนตรีกรุงโซล กล่าวว่า “ไม่ว่าจะเป็นระดับความสุขที่ต่ำ อัตราการฆ่าตัวตายที่สูง และภาวะซึมเศร้า ล้วนเกี่ยวข้องกับความเหงา” ดังนั้น รัฐบาลโซลจึงจัดตั้งโครงการ ‘Seoul without loneliness’ หรือ ‘กรุงโซลไร้ความเหงา’ ขึ้น เพื่อลดปัญหาการแยกตัวหรือการตัดขาดจากสังคม โดยมีเป้าหมายในการสร้างเมืองที่มีความสุขสำหรับทุกคน ด้วยการเปิด ‘ร้านสะดวกใจ’ (mind convenience stores) ให้เป็นพื้นที่สาธารณะสำหรับคนที่ต้องเผชิญกับความเหงาหรือไม่อยากอยู่คนเดียว ให้สามารถไปนั่งพักผ่อน ดูหนัง กินอาหารง่าย ๆ หรือแค่อยู่ร่วมกับคนอื่นโดยไม่จำเป็นต้องพูดคุย และมีคนให้คำปรึกษาหรือนักบำบัด (counsellors) มาคอยให้บริการสำหรับคนที่ต้องการการพูดคุยเชิงลึกด้วย
ญี่ปุ่น
ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่มีวัฒนธรรมการทำงานค่อนข้างเข้มงวดจนมีการสูญเสียที่เรียกว่า ‘คาโรชิ’ หรือการเสียชีวิตจากการทำงานหนัก ดังนั้น ตามกฎหมายความปลอดภัยและอาชีวอนามัยของญี่ปุ่น จึงกำหนดให้สถานประกอบการที่มีลูกจ้างตั้งแต่ 50 คนขึ้นไป ต้องจัดให้มีการตรวจเช็กความเครียดตามรอบระยะเวลา (1 ครั้งภายในระยะเวลา 1 ปี) และหากตรวจพบว่าพนักงานมีความเครียดสูงก็จะต้องหาแพทย์มาให้คําปรึกษาและประเมินอาการต่อไป
จีน
องค์การอนามัยโลก (WHO) ประมาณการว่าชาวจีนกว่า 54 ล้านคนป่วยเป็นโรคซึมเศร้า และประมาณ 41 ล้านคนป่วยเป็นโรควิตกกังวล ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมาจีนพยายามอย่างมาก เพื่อทำให้คนในประเทศเข้าถึงการวินิจฉัยและดูแลด้านสุขภาพจิต รวมถึงการนำกฎหมายสุขภาพจิตมาใช้ เพิ่มสิ่งอำนวยความสะดวก จำนวนผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต และสร้างความตระหนักรู้ด้านสุขภาพจิตให้กับคนในประเทศมากขึ้น
ที่เมืองใหญ่อย่างเซี่ยงไฮ้ มีการจัดตั้ง ‘บ้านดูแลสุขภาพจิต’ (Mental Health Care Home) ขึ้นที่ศูนย์ดูแลสุขภาพจิตเซี่ยงไฮ้ เพื่อบำบัด ฟื้นฟู และปรับปรุงการพยากรณ์โรคของผู้ป่วยที่มีความผิดปกติทางจิตและโรคจิตเภท (Schizophrenia) เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยเข้าใจโรคที่ตัวเองเป็นมากขึ้น ลดการตีตราทางสังคม รวมถึงฟื้นฟูความสามารถในการเข้าสังคม หลังการบำบัด รักษา เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถกลับมาใช้ชีวิตร่วมกับคนอื่นได้ตามปกติ ผ่านโปรแกรมฟื้นฟูที่ออกแบบมาอย่างเป็นระบบ
นี่เป็นเพียงส่วนหนึ่งของโครงการด้านสุขภาพจิตในต่างประเทศที่น่าสนใจ และอาจนำมาปรับใช้ให้เหมาะกับบริบทของสังคมไทยได้ อย่างไรก็ตามการนำแนวคิดจากต่างประเทศมาปรับใช้ในสังคมไทย ยังคงต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกฝ่าย ทั้งภาครัฐ เอกชน และประชาชน รวมถึงการเปลี่ยนทัศนคติในการมองปัญหาสุขภาพจิตของคนไทยให้เข้าใจว่าเรื่องนี้ไม่ใช่เรื่องผิด เรื่องที่คิดไปเอง หรือเป็นเรื่องที่น่าอับอาย แต่เป็นเหมือนโรคหรือความเจ็บป่วยทางกายที่สามารถหายได้ หากได้รับการดูแล รักษาอย่างถูกต้อง
หมั่นสังเกตอารมณ์ และความรู้สึกของตัวเองอยู่เสมอ อย่าปล่อยให้ความทุกข์ ความเครียด หรือความกังวลเล็ก ๆ สะสมไปเรื่อย ๆ จนกลายเป็นความเจ็บป่วยทางใจ เพราะสุดท้ายก็ไม่มีใครที่ดูแลใจเราได้ดีเท่าตัวของเราเอง
หากคุณหรือคนใกล้ตัวต้องการความช่วยเหลือ หรือขอรับคำปรึกษาด้านสุขภาพจิต สามารถติดต่อสายด่วนสุขภาพจิต 1323 ได้ตลอด 24 ชั่วโมง หรือติดต่อที่แผนกจิตเวชในโรงพยาบาลใกล้บ้าน เพื่อขอพบจิตแพทย์และประเมินอาการเบื้องต้นได้
อ้างอิง
- https://www.theguardian.com/society/2025/jul/16/instant-noodles-foot-spas-and-counsellors-seoul-tackles-loneliness-with-mind-convenience-stores?utm
- https://jsite.mhlw.go.jp/mie-roudoukyoku/content/contents/001182594.pdf
- https://en.humanrights.cn/2024/12/23/212a44364f8040f8bcd318aae7214886.html?utm
- https://www.who.int/china/health-topics/mental-health
- รายงานสุขภาพคนไทย ปี 2568 https://www.thaihealthreport.com/file_book/606-ThaiHealth2025-TH.pdf
- https://shorturl.asia/G7Phs
