เมื่อพูดถึง “สังคมสูงวัย” หลายคนอาจยังมองภาพไม่ออกว่าเวลามีผู้สูงอายุจำนวนมากแล้วจะส่งผลกระทบต่อสังคมอย่างไร ?
ทุกวันนี้อายุขัยเฉลี่ยของคนเราเพิ่มขึ้นกว่าสมัยก่อน คนที่เกิดเมื่อ 80 ปีที่แล้ว จะมีอายุเฉลี่ยอยู่ที่ 80 ปี แล้วคนที่เกิดทุกวันนี้คาดว่าจะอยู่ได้ถึง 100 ปี เมื่อโลกเต็มไปด้วยผู้สูงวัย และถ้าเป็นผู้สูงวัยที่มีความต้องการในการรักษาพยาบาล ก็จะเป็นภาระใหญ่หลวง เกิดเป็นค่าใช้จ่ายของประเทศ สมมติว่าคนอายุ 60 ปีเกษียณแล้วก็ใช้แต่เงินบำนาญ หรือว่าใช้เงินสวัสดิการภาครัฐซึ่งอาจจะไม่พอ ก็จำเป็นต้องมาพึ่งพิงคนที่อยู่ในวัยทำงาน ยิ่งตอนนี้แนวโน้มประชากรไม่ได้เพิ่มขึ้น คนส่วนใหญ่มีลูกน้อยลง ประเทศก็จะขาดผลิตภาพ ซึ่งจะอยู่ไม่รอดในระยะยาว และจะกลายเป็นปัญหาในที่สุด
เราสัมผัสได้แล้วว่า ทุกวันนี้มีบางคนทำงานอยู่ ต้องหยุดงานไปดูแลพ่อแม่ ผู้สูงอายุบางคนถูกทอดทิ้งเพราะลูกหลานมาทำงานในเมือง ปัญหาแบบเดียวกับที่เคยเกิดขึ้นที่ประเทศญี่ปุ่นที่ผู้สูงอายุต้องอยู่อย่างโดดเดี่ยว และเสียชีวิตโดยไม่มีคนรู้
แน่นอนว่าวิวัฒนาการทางการแพทย์ในสมัยนี้อยากช่วยให้ทุกคนมีอายุได้ยืนยาวที่สุด
แต่การรักษาที่ปลายทางหลังจากเกิดโรคแล้ว มันมีค่าใช้จ่ายสูง เราจึงต้องกลับมาให้ความสำคัญกับการดูแลที่ทำให้ยืดระยะเวลาที่ต้องจ่ายค่าใช้จ่ายเหล่านี้ออกไปให้ได้นานที่สุด และจ่ายให้น้อยที่สุด นั่นก็คือ ทำให้คนที่สูงวัยมีสุขภาพดี และมีระบบการดูแลที่ดี ซึ่งเป็นสิ่งที่ศิริราชฯ กำลังเตรียมพร้อมสำหรับสังคมสูงวัยไทย
‘ศูนย์วิทยาการเวชศาสตร์ผู้สูงอายุศิริราช’ โปรเจกต์เปลี่ยนประเทศในยุคสังคมสูงวัย
จริง ๆ การดูแลผู้สูงอายุในระยะฉุกเฉิน หรือในระยะที่ซับซ้อน สำหรับผู้สูงอายุ ซึ่งส่วนใหญ่ก็จะมีโรคมะเร็ง หัวใจ โรคเส้นเลือดสมอง ศิริราชฯ เราทำอยู่แล้ว เพราะเรามีวิทยาการก้าวหน้า
แต่ว่าผลลัพธ์จะยังไม่ค่อยดีเท่าที่ควร เพราะยังขาดการดูแลในหลาย ๆ ส่วน เช่น ระยะเตรียมความพร้อมของผู้ป่วยก่อนออกจากโรงพยาบาลกลับไปอยู่บ้าน หรือที่เรียกว่า ระยะ intermediate care ซึ่งมีความสำคัญมาก ต้องเตรียมความพร้อมทั้งผู้ป่วยเองและญาติ
เราถูกสอนมาว่า ป้องกัน สร้างเสริม จะดีกว่ารักษา แต่ว่าการเป็นโรงพยาบาลคนจะมาก็เมื่อเจ็บป่วย สำหรับผู้สูงอายุนั้น เราสามารถรักษาสุขภาพในหลาย ๆ ด้านให้อยู่ในสภาพที่ดีที่สุดเท่าที่จะทำได้ แทนที่จะปล่อยให้ค่อย ๆ เสื่อมลง หรือแม้แต่ในคนที่มีโรคประจำตัว ก็สามารถให้ความรู้เพื่อให้ดูแลโรคต่าง ๆ นั้นให้อยู่กับเราโดยที่ไม่แย่ลงไปกว่าเดิม เพราะฉะนั้นบทบาทของโรงพยาบาลศิริราชก็เลยขยายออกไปในเรื่องของการสร้างเสริม ส่งเสริม และให้คำแนะนำ
ศูนย์วิทยาการเวชศาสตร์ผู้สูงอายุศิริราช โฟกัสไปที่เรื่องของการทำให้คนสูงวัยมีสุขภาพที่ดี เพื่อที่จะยังคงสามารถสร้างผลิตภาพให้กับสังคม แล้วก็ไม่เป็นภาระของประเทศ ไม่เป็นภาระของครอบครัว
ในขณะเดียวกัน ศิริราชฯ ก็ให้ความสำคัญกับการนำข้อมูลต่าง ๆ มาศึกษาวิจัยให้เกิดแนวความรู้ใหม่ ๆ ทิศทางการดูแลสุขภาพและการรักษาโรคของผู้สูงอายุที่เหมาะกับคนไทย เรียกว่าเป็น Knowledge Hub (ศูนย์รวมองค์ความรู้) แล้วก็จะมีช่องทางทั้งหลายในการที่กระจายองค์ความรู้เหล่านี้ออกไปให้กับคนไทยทุกคน ไม่ว่าจะเป็นคนในวงการสาธารณสุขเอง หรือประชาชนทั่วไป ลูกหลานที่ต้องดูแลผู้สูงวัย รวมถึงคนนอกแวดวงสาธารณสุขด้วย
‘เติมเต็มการดูแลผู้สูงวัยให้มีสุขภาพดี’ เป้าหมายใหญ่ที่ต้องไปให้ถึง
ถ้าเราคิดว่าสังคมผู้สูงอายุเป็นภาระ สุดท้ายก็จะเป็นภาระจริง ๆ ถ้าเราไม่ทำอะไร แต่ถ้าเราทำแล้ว เราต้องทำได้ดีกว่าเดิม
โครงการนี้เป็นโครงการเปลี่ยนประเทศ แทนที่เราจะเป็นประเทศที่มีแต่คนชรา คนสูงวัยที่ไม่มีเรี่ยวมีแรง หรือเป็นคนป่วย กลับกลายเป็นคนสูงวัยที่แข็งแรง แอคทีฟ ยังสร้างงาน ยังสามารถทำให้ครอบครัวมีความสุข และไม่เป็นภาระ ในขณะเดียวกันเราก็มีระบบที่จะดูแลคนเหล่านี้ เมื่อถึงวันที่เขาไม่มีความสามารถ
เรื่องนี้เป็นความท้าทายอย่างมาก และผมคิดว่าวันนี้ศิริราชฯ พร้อมที่จะทำสิ่งเหล่านี้ ในฐานะที่ศิริราชฯ เป็นสถาบันการแพทย์ของแผ่นดิน แล้วเรามุ่งที่จะสร้างสุขภาวะให้กับมวลมนุษยชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนไทย เราจะต้องเริ่มทำตั้งแต่ตอนนี้ ก่อนที่ปัญหาจะใหญ่เกินแก้ไข
สิ่งที่จำเป็นตอนนี้ก็คือการสนับสนุน ทั้งในแง่ของการร่วมมือในการออกแรง และในเรื่องของการร่วมมือทางด้านเงินทุนในการทำงาน ศิริราชฯ ไม่ใช่องค์กรแสวงหากำไร ทุกกระบวนการไม่ว่าจะมาจากเงินรายได้งบประมาณแผ่นดิน และเงินรายได้ที่เรารักษาพยาบาล รวมทั้งเงินบริจาคก็จะถูกนำไปใช้สร้างประโยชน์ให้กับสังคม เพื่อให้ไปถึงตามเป้าหมายที่สุดคือสังคมสูงวัยที่มีคุณภาพ
